Bộ Nông nghiệp Môi trường: Hướng dẫn cấp Giấy chứng nhận đối với đất tự khai hoang

Trangtinphapluat.com giới thiệu tới bạn đọc Công văn 2823/QLĐĐ-ĐĐĐKĐĐ ngày 10 tháng 11 năm 2025 của Cục Quản lý đất đai thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất liên quan đến đất tự khai hoang.

Cục Quản lý đất đai nhận được Công văn số 4362/SNNMT-VPĐK ngày 23/10/2025 của Quý Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Đà Nẵng về việc xin ý kiến hướng dẫn đối với việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có nguồn gốc tự khai hoang. Sau khi nghiên cứu, Cục Quản lý đất đai có ý kiến như sau:

1. Quy định liên quan đến đất khai hoang

– Quyết định số 318-CP ngày 10/9/1979 của Hội đồng Chính phủ về khuyến khích tận dụng ruộng đất nông nghiệp, theo đó tại điểm 3 Quyết định số 318-CP đã nêu :“Hiện nay, địa phương nào cũng còn một số ruộng đất, hồ ao còn bỏ hoang, hóa. Các tỉnh, thành phố cần có kế hoạch kiểm tra và có biện pháp cụ thể để đôn đốc và giúp các cơ sở khai hoang, phục hóa số diện tích này, không được để ruộng, đất bỏ hoang hóa…”.

Vướng mắc Đất khai hoang – Đất chưa sử dụng?

– Thông tư liên Bộ Lâm nghiệp – Nông nghiệp số 1-TT/LB ngày 03/3/1980 hướng dẫn thi hành Chỉ thị số 137-TTg ngày 20-4-1979 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường bảo vệ rừng trong công tác khai hoang, mở rộng diện tích sản xuất nông, lâm nghiệp, trong đó đã quy định việc bảo vệ rừng, bảo vệ đất trong khai hoang như “Chỉ những đơn vị nào làm đầy đủ và đúng thủ tục về nhận đất, nhận rừng theo quy định của thông tư liên Bộ Lâm nghiệp – Nông nghiệp số 20- TT/LB ngày 11/5/1978 mới được tiến hành khai hoang và phải khai hoang theo đúng phương án quy hoạch, kế hoạch sản xuất nông, lâm nghiệp, …”,

– Quyết định số 254-CP ngày 16/6/1981 của Hội đồng Chính phủ bổ sung chính sách khuyến khích khai hoang, phục hóa, theo đó: “Cùng với việc đẩy mạnh khai khẩn các vùng đất hoang hoá lớn để xây dựng các vùng kinh tế mới theo quyết định số 95-CP ngày 27/3/1980 của Hội đồng Chính phủ; Hội đồng Chính
phủ ban hành chính sách này nhằm khuyến khích mạnh mẽ các địa phương và các cơ sở sản xuất còn đất bỏ hoang, bỏ hóa, nhận thêm lao động và dân cư đến khai khẩn, đồng thời khuyến khích mạnh mẽ các tổ chức tập thể hoặc cá nhân người lao động ở những nơi thiếu đất canh tác và số nhân khẩu phi nông nghiệp thiếu việc làm tự bỏ vốn đầu tư và công sức của mình là chính để chuyển gia đình đến các vùng có đất hoang hoá sinh cơ lập nghiệp”.

– Điều 2 của Luật Đất đai năm 1987 quy định: “Nhà nước khuyến khích đầu tư lao động, vật tư, tiền vốn và áp dụng các thành tựu khoa học – kỹ thuật vào việc: Thâm canh, tăng vụ, nâng cao hiệu quả kinh tế của việc sử dụng đất; Khai hoang, vỡ hoá, lấn biển, phủ xanh đất trống đồi núi trọc để mở rộng diện tích đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản và làm muối…”.

– Quyết định số 327-CT ngày 15/9/1992 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về một số chủ trương, chính sách sử dụng đất trống, đồi núi trọc, rừng, bãi bồi ven biển và mặt nước đã nêu: “Để trong 10 – 15 năm tới, cơ bản phủ xanh đồi núi trọc, bảo vệ được rừng, và môi trường sinh thái, sử dụng tiềm năng đất trống ở miền núi trung du, bãi bồi ven biển và mặt nước nhằm tăng thêm sản phẩm hàng hoá và nguyên liệucho công nghiệp; hoàn thành cơ bản công tác định canh, định cư, gắn kinh tế với xã hội, từng bước ổn định cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào vùng kinh tế mới, đồng bào các dân tộc, góp phần tích luỹ cho Nhà nước và củng cố quốc phòng, an ninh”; Điều 11 quy định: “Nhà nước khuyến khích mạnh mẽ các doanh nghiệp, Công ty cổ phần, Công ty và các hộ tư nhân, kể cả liên doanh giữa Công ty hoặc tư nhân với nước ngoài đầu tư vào việc trồng trọt, chăn nuôi ở vùng đất mới; các đơn vị kinh tế này được xét cho sử dụng đất trống, đồi trọc, bãi bồi ven biển, mặt nước phù hợp với quỹ đất ở từng vùng và khả năng đầu tư của từng doanh nghiệp, dưới nhiều hình thức, như đồn điền, trang trại, v.v….”. 

– Đến giai đoạn thực hiện Luật Đất đai năm 1993, Tổng cục Địa chính đã ban hành Thông tư số 278/TT-ĐC ngày 07 tháng 3 năm 1997, trong đó đã quy định: “Hướng dẫn thực hiện Nghị định số 04/CP ngày 10/01/1997 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai: Hành vi lấn, chiếm đất (nói tại Điều 2): Việc tự tiện chuyển dịch mốc giới sang đất công cộng hoặc đất của người khác để mở rộng phạm vi đất của mình thì gọi là hành vi lấn chiếm đất.

… Người có hành vi lấn, chiếm đất, ngoài hình thức phạt chính còn bị thu hồi đất để trả lại đất công cộng hoặc trả lại cho người có đất bị lấn, chiếm. Trường hợp đặc biệt có thể chưa áp dụng biện pháp thu hồi. Ví dụ: Hành vi tự tiện khai hoang vào đất chưa sử dụng để sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản mà Nhà nước chưa có quy hoạch để sử dụng đất này vào mục đích khác”.

2. Quy định việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản khác gắn liền với đất

Theo quy định tại khoản 4 Điều 139 của Luật Đất đai năm 2024 thì hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp do tự khai hoang, không có tranh chấp thì được Nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo hạn mức giao đất nông nghiệp do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định; nếu vượt hạn mức do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định thì diện tích vượt hạn mức phải chuyển sang thuê đất của Nhà nước.

Theo quy định tại điểm h khoản 1 Điều 5 của của Nghị định số 151/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai thì một trong các thẩm quyền của Uỷ ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp huyện chuyển giao cho Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã là cấp Giấy chứng nhận lần đầu cho cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài là công dân Việt Nam.

Trình tự, thủ tục đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất lần đầu đối với cá nhân, cộng đồng dân cư, hộ gia đình đang sử dụng đất được thực hiện theo quy định tại Mục II nội dung C Phần V Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định số 151/2025/NĐ-CP. 

Cục Quản lý đất đai đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Đà Nẵng chỉ đạo Uỷ ban nhân dân các xã, phường nghiên cứu các quy định nêu trên, xác định cụ thể các trường hợp đất tự khai hoang, trên cơ sở đó áp dụng quy định của pháp luật để giải quyết việc cấp Giấy chứng nhận lần đầu cho người dân 

rubi