So sánh Bộ luật hình sự 2015 và Bộ luật hình sự 1999

Trangtinphapluat.com trân trọng giới thiệu tới bạn đọc bài viết so sánh Bộ luật Hình sự 2015, Bộ luật Hình sự 2017 sửa đổi, bổ sung BLHS 2015 (Gọi tắt là Bộ luật Hình sự 2015) và Bộ luật Hình sự 1999.

Tiếp theo phần 1, phần  2, phần 3, phần 4, phần 5, phần 6 hôm nay chúng tôi so sánh những nội dung mới ở phần những quy định chung của Bộ luật Hình sự.

1. Về căn cứ quyết định hình phạt (Điều 50)

Bộ luật hình sự 2015 bổ sung quy định: Khi quyết định áp dụng hình phạt tiền, ngoài căn cứ vào tình chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết tặng nặng giảm nhẹ, Tòa án căn cứ vào tình hình tài sản, khả năng thi hành của người phạm tội để quyết định hình phạt.

Việc bổ sung quy định này nhằm đảm bảo tính khả thi của bản án, tránh tình trạng bản án tuyên nhưng người phạm tội không có khả năng thi hành.

2. Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự (Điều 51, 52)

Ngoài các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự như BLHS 1999, BLHS 2015 bổ sung thêm các tình tiết giảm nhẹ sau:

• Phạm tội trong trường hợp vượt mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;
• Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên
• Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng
• Người phạm tội là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ , chồng, con của liệt sĩ.

BLHS 2015 quy định cụ thể tình tiết tăng nặng “phạm tội nhiều lần” trong BLHS 1999 thành “phạm tội 2 lần trở lên”, việc sửa đổi này thuận lợi trong quá trình áp dụng pháp luật.

3. Về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt

BLHS 2015 bổ sung quy định “Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng không bắt buộc phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật đối với người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đông phạm nhưng có vai trò không đáng kể”.

Quy định trên phù hợp với thực tiễn, bởi vì có nhiều trường hợp đồng phạm, người giúp sức có vai trò phụ, rất thứ yếu trong vụ án nhưng họ bị truy tố theo tội danh và khung hình phạt rất nặng cùng với người chủ mưu, người tổ chức, người thực hành nên dù có được Tòa án quyết định hình phạt dưới khung thì vẫn còn rất nặng vì mức phạt trong khung liên kề nhẹ hơn đối với tội đó cũng là quá nặng so với mức độ tham gia phạm tội của họ trong vụ án.

4. Giảm mức hình phạt đã tuyên (Điều 63)

BLHS 2015 bổ sung quy định “Trường hợp người bị kết án về nhiều tội trong đó có tội bị kết án phạt tù chung thânt hì Tóa án chỉ xét giảm lần đầu xuống 30 năm tù sau khi đã chấp  hành được 15 năm tù và dù được giảm nhiều lần nhưng vẫn phải đảm bảo thời gian thực tế chấp hành là 25 năm”

Đối với người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới ít nghiêm trọng do cố ý, thì Tòa án chỉ xét giảm lần đầu sau khi người đó đã chấp hành 1/2 mức hình phạt chung.

Đối với người bị kết án tử hình được ân giảm hoặc người bị kết án tử hình thuộc trường hợp đủ 75 tuổi trở lên; thuộc tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn, thì thời gian đã chấp hành hình phạt để được xét giảm lần đầu là 25 năm và dù được giảm nhiều lần nhưng vẫn phải bảo đảm thời hạn thực tế chấp hành hình phạt là 30 năm.

5. Về tha tù trước thời hạn có điều kiện (Điều 66)

Đây là quy định hoàn toàn mới của BLHS 2015. Là một giải pháp cho phép đưa người phạm tội bị xử phạt tù quay trở về với cộng đồng sớm hơn để phục thiện, sửa chữa lỗi lầm với sự giúp đỡ và giám sát của gia đình, các cơ quan, đoàn thể xã hội. Đây là một biện pháp được áp dụng tại nhiều nước trên thế giới dưới các tên gọi như phóng thích có điều kiện hay trả tự do có điều kiện. Thực chất, đây là việc trả tự do sớm đối với người đang chấp hành hình phạt tù; sau khi được trả tự do, người đó phải tuân thủ một số điều kiện nhất định do cơ quan có thẩm quyền xác định trong một thời gian tạm gọi là thời gian thử thách. Nếu trong thời gian thử thách mà người phạm tội vi phạm các điều kiện đặt ra thì tùy từng trường hợp cụ thể, cơ quan có thẩm quyền có thể thay đổi điều kiện thử thách hoặc có thể buộc người đó phải chấp hành nốt thời hạn còn lại của hình phạt tù trong trại giam. Về bản chất, biện pháp này tương tự như  quy định về án treo, chỉ khác nhau về thời điểm áp dụng.

Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ đạt được các hiệu quả sau:

Một là, chế định này sẽ đáp ứng được mục tiêu về cải cách tư pháp về nâng cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong xử lý người phạm tội.

Hai là, chế định này cho phép người đang chấp hành hình phạt tù được sớm quay trở lại với cộng đồng, vừa đặt ra các điều kiện chặt chẽ để thử thách người phạm tội, có tác dụng giúp đỡ người đó sống có trách nhiệm, có kỷ luật, tăng quyết tâm sửa chữa lỗi lầm, khắc phục nguyên nhân, điều kiện phạm tội. Do vậy, chế định này này sẽ có hiệu quả cao trong việc phòng ngừa tái phạm.

Ba là, chế định này là sẽ khuyến khích gia đình, các đoàn thể xã hội, cộng đồng tham gia vào việc giáo dục, phục hồi đối với người bị kết án, do vậy rất phù hợp với chủ trương xã hội hoá công tác thi hành án của Đảng và Nhà nước ta, đồng thời phù hợp với truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái của dân tộc ta.

Bốn là, đối với người chưa thành niên thì chế định này không chỉ góp phần đạt được mục tiêu của việc xử lý người chưa thành niên phạm tội là giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội mà còn thực sự vì lợi ích tốt nhất của người chưa thành niên, phù hợp với nguyên tắc chỉ áp dụng hình phạt giam giữ đối với người chưa thành niên phạm tội như biện pháp sau cùng, trong thời gian thích hợp ngắn nhất mà CƯQTE và các chuẩn mực quốc tế khác đã nêu ra.

Năm là, hàng năm, sẽ có một lượng lớn người đang chấp hành án phạt tù được trả tự do khi áp dụng quy định này. Đây là cơ hội để giảm tình trạng quá tải trong các cơ sở giam giữ hiện nay, đảm bảo các điều kiện sinh hoạt tốt nhất cho người đang chấp hành án phạt tù.

Sáu là, việc áp dụng chế định này sẽ giảm bớt gánh nặng về kinh tế cho nhà nước, đồng thời, sẽ tạo ra nguồn cung lao động lớn cho xã hội, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước.

Bảy là, việc bổ sung chế định này vào BLHS trong thời điểm hiện nay là vô cùng thuận lợi vì dự án Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) cũng đang trong quá trình xây dựng. Cùng với việc bổ sung quy định này vào BLHS, các điều khoản liên quan của Bộ luật tố tụng hình sự cũng sẽ được rà soát và sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, ví dụ như Điều 270 – Thủ tục giảm thời hạn hoặc miễn chấp hành hình phạt; Điều 310 – Chấm dứt việc chấp hành biện pháp tư pháp, giảm hoặc miễn chấp hành hình phạt…

Tám là, nâng cao hiệu quả của công tác phòng ngừa tái phạm đối với người bị kết án được miễn chấp hành hình phạt.

(Slide bài giảng bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017)

Phần tiếp theo sẽ được đăng tải vào ngày 13/4/2018, mời bạn đọc theo dõi.

Rubi