Cán bộ, công chức, viên chức vi phạm chính sách dân số, cơ sở nào để xử lý?

Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về xử lý cán bộ, công chức, viên chức vi phạm chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình (cụ thể là sinh con 3 trở lên không thuộc trường hợp không vi phạm chính sách dân số).

Có ý kiến cho rằng quy định của pháp luật hiện hành chưa đủ cơ sở để xử lý về mặt nhà nước đối với cán bộ, công chức, viên chức; nhưng cũng có ý kiến cho rằng với quy định của Pháp lệnh dân số, Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức thì đủ cơ sở xử lý CBCCVC vi phạm chính sách dân số.

Qua tìm hiểu của trangtinphapluat.com thì có ĐỦ cơ sở pháp lý để xử lý đối với cán bộ, công chức, viên chức sinh con thứ 3 trở lên vi phạm chính sách dân số, cụ thể:

1. Trách nhiệm của cán bộ, công chức trong chấp hành pháp luật

a) Trách nhiệm chung

Tại Khoản 4 Điều 8 Luật Cán bộ, công chức năm 2008 và Khoản 1 Điều 16 Luật Viên chức năm 2010, quy định về nghĩa vụ của cán bộ, công chức, viên chức, như sau: Chấp hành nghiêm chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

b) Trách nhiệm trong chính sách dân số

– Tại Điều 10 Pháp lệnh dân số 2003 đã được sửa đổi năm 2008 bởi Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh dân số 2003, quy định quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc thực hiện cuộc vận động dân số và kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản, là “sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”.

(Tải slide tuyên truyền chính sách dân số)

– Tại Điểm a Khoản 3 Điều 17 Nghị định 104/2003/NĐ-CP ngày 16/9/2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Dân số, thì: mỗi cặp vợ chồng và cá nhân có nghĩa vụ thực hiện quy mô gia đình ít con – có một hoặc hai con.

2. Quy định về xử lý kỷ luật cán bộ, công chức

– Khoản 1 Điều 78 Luật Cán bộ, công chức, quy định: Cán bộ vi phạm quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm phải chịu một trong những hình thức kỷ luật (triển trách, cảnh cáo, cách chức, bãi nhiệm).

– Khoản 1 Điều 79 Luật Cán bộ, công chức năm 2008, sửa đổi bổ sung năm 2019, quy định: Công chức vi phạm quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm phải chịu một trong những hình thức kỷ luật (Khiển trách, Cảnh cáo, Hạ bậc lương, Giáng chức, Cách chức, Buộc thôi việc).

– Khoản 1 Điều 52 Luật Viên chức năm 2010, quy định:  Viên chức vi phạm các quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm, phải chịu một trong các hình thức kỷ luật ( Khiển trách, Cảnh cáo, Cách chức, Buộc thôi việc)

 (Tải Quyết định số 1679/QĐ-TTg năm 2019 Phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030.)

Việc xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức vi phạm quy định của pháp luật về dân số đã được quy định tại Nghị định số 112/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung Nghị định số 71/2023/NĐ-CP) như sau (Trước Nghị định 71 thì chưa có quy định cụ thể vê xử lý kỷ luật CBCCVC vi phạm chính sách dân số):

“Điều 8. Áp dụng hình thức kỷ luật khiển trách đối với cán bộ, công chức… 9. Vi phạm quy định của pháp luật về: phòng, chống bạo lực gia đình; dân số, hôn nhân và gia đình; bình đẳng giới; an sinh xã hội; quy định khác của Đảng và của pháp luật liên quan đến cán bộ, công chức.”;

“Điều 16. Áp dụng hình thức kỷ luật khiển trách đối với viên chức…9. Vi phạm quy định của pháp luật về: phòng, chống bạo lực gia đình; dân số, hôn nhân và gia đình; bình đẳng giới; an sinh xã hội; quy định khác của Đảng và của pháp luật liên quan đến viên chức”

– Và tại Khoản 1 Điều 38 của Pháp lệnh dân số năm 2003, quy định về xử lý vi phạm, thì: “Người nào có hành vi vi phạm các quy định của Pháp lệnh này và các quy định khác của pháp luật có liên quan đến công tác dân số thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật”.

– Tại Điều 34 Nghị định 104/2003/NĐ-CP quy định: Người nào có hành vi vi phạm các quy định của Nghị định này và các quy định khác của pháp luật có liên quan thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Như vậy, căn cứ vào các quy định được viện dẫn ở trên thì cán bộ, công chức có trách nhiệm chấp hành pháp luật nói chung và chính sách dân số nói riêng (quy định về sinh một hoặc hai con), trường hợp cán bộ, công chức sinh con thứ ba trở lên mà không thuộc những trường hợp không vi phạm quy định sinh một hoặc hai con theo Điều 2 của Nghị định số 20/2010/NĐ-CP ngày 08/3/2010 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh dân số, thì đã vi phạm pháp luật về dân số. Và một khi đã vi phạm pháp luật thì cần căn cứ vào Khoản 1 Điều 38 Pháp lệnh dân số năm 2003, Điều 34 Nghị định 104/2003/NĐ-CP để xử lý, cụ thể:

+ Cán bộ sẽ bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Khoản 1 Điều 78 Luật Cán bộ, công chức.

+ Công chức sẽ bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Khoản 1 Điều 79 Luật Cán bộ, công chức.

+ Viên chức sẽ bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Khoản 1 Điều 52 Luật Viên chức.

+ HÌnh thức xử lý kỷ luật cụ thể đối với cán bộ, công chức, viên chức vi phạm chính sách dân số được quy định tại  ĐIều 8, Điều 16 của Nghị định 112/2020/NĐ-CP và Nghị định 71/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 71/2023/NĐ-CP

3. Từ năm 2025 sẽ không xử lý kỷ luật CBCCVC sinh con 3

Theo Công văn số 13421-CV/VPTW ngày 17/02/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng về việc thực hiện sơ kết Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới và sửa đổi các quy định của Đảng và Nhà nước liên quan đến chính sách dân số:  Giao Uỷ ban Kiểm tra Trung ương tham mưu, sửa đổi Quy định của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư liên quan đến việc xử lý vi phạm chính sách dân số và chủ động sửa đổi Hướng dẫn 05-HD/UBKTTW ngày 22/11/2022 của Uỷ ban Kiểm tra Trung ương theo hướng không xử lý kỷ luật trường hợp sinh con thứ ba trở lên, đồng bộ với việc sửa đổi các quy định của pháp luật (không hồi tố những trường hợp đã bị xử lý kỷ luật.

Một trong những lý do không xem xét xử lý kỷ luật CBCCVC sinh con 3 là: Thực trạng dân số Việt Nam đã phát sinh những vấn đề nghiêm trọng phải kịp thời giải quyết

Mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ (2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) – thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo. Theo dự báo, kịch bản mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm. Lúc đó, hệ lụy của mức sinh thấp kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế – xã hội.

– Trong hai thập kỷ qua, mức sinh khu vực thành thị đã xuống dưới mức sinh thay thế, dao động quanh 1,7-1,8 con/phụ nữ; mức sinh khu vực nông thôn luôn cao hơn mức sinh thay thế, ở mức 2,2-2,3 con/phụ nữ. Tuy nhiên, năm 2023, mức sinh khu vực nông thôn giảm xuống còn 2,07 con[1], dưới mức sinh thay thế, mức thấp nhất từ trước đến nay.

[1] TCTK, Niên giám thống kê năm 2023.

Rubi